به گزارش واحد رسانه ها و ارتباطات سازمان ملی کارآفرینی ایران: دومین نشست «دیدگاه» با موضوع «نقش اقتصاد دیجیتال در توسعه کشورها، جایگاه آن در برنامه توسعه هفتم و قانون بودجه ۱۴۰۲» توسط سازمان ملی کارآفرینی، صبح روز سه شنبه ۱۸ بهمن برگزار شد.

در این نشست فرزین فردیس، رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری و تحول دیجیتال اتاق تهران گفت: ما خیلی اوقات به اشتباه در حکم‌رانی و سیاست‌گذاری کشور، فکر می‌کنیم اقتصاد دیجیتال در امتداد اقتصاد فناوری اطلاعات است؛ یعنی همان ICT را کمی بسط می‌دهیم. وقتی درباره اقتصاد دیجیتال صحبت می‌کنیم، در زمین بازی کل اقتصاد کشور صحبت می‌کنیم.

آیا باید برنامه هفتم توسعه، به اقتصاد دیجیتال بپردازد یا خیر؟ چگونه؟

ما قبل از انقلاب ۶ برنامه داشتیم که اگر اشتباه نکنم، اسم آن برنامه عمرانی بود. ۵ مورد از آن‌ها اجرا شد و یک مورد به اجرا نرسید. بعد از انقلاب هم ۶ برنامه دیگر داشتیم. به تعبیر من ۱۲ برنامه و به تعبیر همه، ۹ برنامه اجرا کردیم.

متوسط رشد ما در ۷۰ سال برنامه‌نویسی در کشور، ۲ درصد است. رشد اقتصادی بلندمدت منطقه منا، ۱/۳ درصد است. ما با برنامه‌هایی قبل و بعد از انقلاب، هنوز رشد اقتصادی ۲ درصدی در مقایسه با ۱/۳ درصدی داریم.

از لحاظ تورم دراز مدتی که داریم، متوسط ما نزدیک به ۲۰ است. آیا پول برای اجرای برنامه‌ها نداشتیم؟ مشکل منابع داشتیم که قادر به اجرای برنامه‌ها نشدیم؟ فکر می‌کنم در یکی از گزارش‌های مرکز پژوهش‌های اتاق ایران خواندم که مجموعا ۴۱۰۰ میلیارد دلار منابع قابل استفاده از دهه ۵۰ به بعد در ایران داشتیم. به دو شکل حساب شده بود؛ یکی به صورت صادرات نفت‌، گاز، پتروشیمی و کانی بود؛ یکی هم به صورت نفت‌، گاز، بنزین و گازوئیلی بود که در کشور مصرف کرده بودیم. ما از سال ۱۳۵۰ به بعد، مجموعا ۴۱۰۰ میلیارد دلار منابع داشتیم؛ بنابراین پول کم نداشتیم. این ۴۱۰۰ میلیارد دلار را به آلودگی هوا تبدیل کردیم. ما مشکل منبع نداشتیم، منبع را هدر دادیم. مشکل آن بود که خرد و دانشی که باید تخصیص منابع می‌داده است، نداشتیم یا آن را به کار نگرفتیم. من معتقد هستم که آن را داشتیم و به کار نگرفتیم.

در گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس بیان شده که برنامه‌های توسعه کشور، به صورت متوسط کمتر از ۳۰ درصد اجرا شده است. تازه ۳۰ درصد از برنامه‌ای که نوشتیم و ضعف داشته است، اجرا کردیم.

این بخشی از وظیفه دولت شده است که برنامه‌ای بنویسد، به تصویب برساند و آن را در بایگانی بگذارد. بعد هر سال یکسری قانون بودجه می‌دهد. اگر قرار است برنامه بنویسیم و بعد در بودجه‌های سنواتی به دنبال رسیدن به اهداف آن نباشیم، چرا آن را می‌نویسیم؟ چرا برای نوشتن آن منابع هدر می‌دهیم؟ طبق گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، زیر ۱۰ درصد از برنامه‌های ششم توسعه را هم اجرا نکردیم.

چه اتفاقی در برنامه‌ها افتاده است؟ برنامه ششم را ببینید، کلمه‌ها با آدم حرف می‌زنند. وقتی شما کلمه‌های نادقیق و غیرعلمی استفاده می‌کنید، چگونه از آن نتیجه دقیق انتظار دارید؟

برای مثال در برنامه ششم، ایجاد محیط مساعد برای اشتغال را نوشته‌ایم. من چگونه این را اندازه بگیرم؟ پارامتر آن چیست؟

برای مثال بهره‌مندی از فرصت‌ها برای اکثریت نیروی کار، نوشته شده است. برای این موضوع هیچ‌گونه پارامتری وجود ندارد.

کلمه‌های سخت و درشت در برنامه‌های ما به جای متریک‌های دقیق، وجود دارد.

نکته دوم این است که وقتی برنامه را می‌خوانید؛ می‌فهمید کسی که ۱۰۰ اولویت دارد، یعنی هیچ اولویتی ندارد. وقتی می‌خواهید در تمام صنایع سرآمد و خودکفا باشید، یعنی در هیچ صنعتی سرآمد و خودکفا نیستید. اصلا مشخص نیست ما از چه روشی می‌خواهیم صنعتی شویم.

یک گزارش هر چند وقت یک بار ارائه می‌شود که به ارزش افزوده صنایع کشور می‌پردازد. در تفکیک و دسته‌بندی صنایع کشور، ارزش افزوده صنعت ما چقدر است؟ ۴ صنعت غذا، مواد و فرآورده‌های شیمیایی، فلزات پایه و سایر فرآورده‌های معدنی غیرفلزی، مجموعا حدود ۶۵ درصد ارزش افزوده صنعت ما را تشکیل می‌دهند.

این‌ها را در سطوح فناوری بررسی کنید تا جایگاه آن‌ها را بدانید. صنعت غذا در دنیا صنعت فناوری پایین محسوب می‌شود و جزو صنایع پیشرفته محسوب نمی‌شود. ۳ صنعت دیگر هم جزو متوسط رو به پایین هستند.

آقای دکتر ۳ مقوله شدت، رقابت و تحول در اقتصاد دیجیتال را اشاره کردند. ما چگونه می‌توانیم با این صنایع لوتِک خود، رقابت کنیم؟

برنامه‌های قبل را بخوانید، بعد بگویید در برنامه‌ هفتم می‌خواهیم چه اقدامی‌انجام دهیم؟ در برنامه قبل ۸ درصد رشد اقتصادی را نوشتیم و به آن نرسیدیم. به جای تکرار کردن موضوعات، باید مشکل را پیدا کنیم. ما از لحاظ سرمایه مادی، اجتماعی، انسانی و نمادین؛ یعنی هر ۴ دسته مهم سرمایه برای توسعه، در پایین‌ترین سطح قرار داریم. بخشی از مشکل، نوشتن برنامه است. بخشی از آن این است که برنامه به یک وظیفه تکلیفی برای نوشتن، تبدیل شده است و پایبندی به آن مهم نیست و کسی برای نرسیدن به آن‌ها بازخواست نمی‌شود.

به نظر من نکته مهم دیگر این است که ما یک تضاد منافع داریم که اجازه اجرای این برنامه را نمی‌دهد. ذی نفعی که منفعت آن در رانت انرژی است، اجازه این کار را نمی‌دهد.

من ۲ سال پیش نایب رئیس کمیسیون اقتصاد نوآوری اتاق تهران بودم. در آخرین مصاحبه دوره نایب رئیسی پرسیدم چرا نوآوری در کشور شکل نمی‌گیرد؟ پاسخ ساده است. وقتی مجموعه پتروشیمی، فولادی، کشاورزی و خودروساز ما می‌تواند با بستن در ‌و با گاز و آب ارزان، میلیاردها دلار کسب کند، چرا به دنبال نوآوری برود که سخت است؟

مادامی که ما فکر می‌کنیم اقتصاد دیجیتال یعنی وزارت ICT بگوید چگونه می‌خواهد عمل کند، به نتیجه نمی‌رسیم. وزارت سمت، وزارت اقتصاد، وزارت کشاورزی و… مهم هستند.

در رابطه با مولدسازی دارایی، به قدری دارایی و منابع ریخته است که اصلا نمی‌دانیم چگونه آن را جمع کنیم. ما قانون آن را نداریم تا بخش خصوصی به سمت آن رود و تمام اقدامات لازم را انجام دهد.

من برنامه قبل را که نگاه کردم، اولین مسئله این بود که کلمات کلی مبهم غیرعلمی و غیردقیق فراوان است. مورد بعد این است که می‌خواهیم همه‌کاره باشیم و هیچ‌کاره هستیم؛ یعنی اصلا اولویت ما مشخص نیست. ما بگوییم می‌خواهیم در یک صنعت در دنیا خوب باشیم و همان یک صنعت را تا انتها برویم. مورد آخر هم این است که ذی¬نفعانی با قدرت‌های عجیب و غریب، فراتر از قوا، اصلا اجازه اجرای برنامه‌ای را نمی‌دهند.

خواهش اول من این است که سازمان ملی کارآفرینی یا همه ما اگر می‌خواهیم کاری برای برنامه هفتم در اقتصاد دیجیتال انجام دهیم، اول از هر چیزی این تفکر که اقتصاد دیجیتال فقط ICT است را دور بیاندازید. همه وزارت‌خانه‌ها باید بفهمند که دیجیتال، زندگی آن‌ها، نحوه حکمرانی آن‌ها و ساختار اداره کشور را عوض می‌کند و دسترسی‌ها و محدودیت‌های جدی جدید ایجاد می‌کند.

کتاب اقتصاد در عمل نیکا گیلائوری در گرجستان، جزو کتاب‌های جالبی است که در اتاق تهران چاپ شده است. چیزهایی از کشور همسایه ما می‌گوید که آدم فکر می‌کند هالیوود است. با چند قاعده ساده که آدم‌ها به آن پایبند هستند، کشور عوض می‌شود.

اقتصاد دیجیتال همه عرصه‌های زندگی را در خواهد نوردید. اگر می‌خواهیم تاثیر گذار باشیم، اول این کار را بکنیم.